Amalie Emmy Noether

(1882-1935)

jj

Δίδαξε σε πανεπιστήμια της Γερμανίας, των Η.Π.Α, της Ρωσίας, εγκωμιάσθηκε από τους μεγαλύτερους επιστήμονες της εποχής της, όπως ο Albert Einstein και ο Hermann Weyl, και συνέβαλλε σημαντικά στην πρόοδο της μαθηματικής γνώσης. Παρά την φήμη και το έργο της, η Amalie Emmy Noether, εργαζόταν για πολλά χρόνια χωρίς αμοιβή. Ο συνδυασμός φύλου και καταγωγής της δεν της επέτρεπε να έχει μισθό – ήταν εβραϊκής καταγωγής και γυναίκα…

kk

jj

Παιδική ηλικία

H Amalie Emmy Noether, γνωστή ως Emmy Noether, γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας, το Erlangen. (1, 4). Έζησε μια ευτυχισμένη, ήρεμη και γεμάτη ασφάλεια παιδική ηλικία. Η προσωπικότητά της αντανακλούσε το κλίμα του σπιτιού στο οποίο μεγάλωσε. Ήταν ζεστή, ευχάριστη και ευτυχισμένη (1).

Ο πατέρας της, ο Max Noether, ήταν διακεκριμένος μαθηματικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Erlangen. Η μητέρα της ήταν η Ida Amalia Kaufmann Noether, που προερχόταν από μια εύπορη οικογένεια της Κολωνίας. Και οι δύο γονείς της ήταν εβραϊκής καταγωγής και η Emmy ήταν το μεγαλύτερο από τα τεσσάρα παιδιά τους (2).

Από το 1889 έως το 1897 φοίτησε σε σχολείο του Erlangen και παρακολούθησε μαθήματα γερμανικών, αγγλικών, γαλλικών, αριθμητικής και πιάνου. Το 1900 πήρε πτυχίο που της επέτρεπε να διδάσκει αγγλικά και γαλλικά σε σχολεία θηλέων (1, 2, 4).

hh

Σπουδές- Διδακτορικό- Αναγνώριση και… «εργασία χωρίς αμοιβή»h

Το χειμώνα του 1900, παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Erlangen και ήταν μια από τις δυο συνολικά γυναίκες που φοιτούσαν -ανεπίσημα- στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο. Το 1907 τελείωσε την εκπόνηση της διδακτορικής της διατριβής υπό την καθοδήγηση του γνωστού τότε μαθηματικού και φίλου της οικογενείας, Paul Gordon (1, 2, 3). Ο τίτλος της διδακτορικής της διατριβής ήταν «On Complete Systems of Invariants for Ternary Biquadratic Forms» (3).

Την εποχή εκείνη η Noether αντικαθιστούσε συχνά τον πατέρα της, δίνοντας διαλέξεις στο πανεπιστήμιο όταν αυτός ήταν άρρωστος (1, 4), και η φήμη της εξαπλωνόταν όλο και περισσότερο μετά από τις πρώτες της δημοσιεύσεις (2, 4).

Το 1908 εκλέχτηκε μέλος του «Circolo Matematico di Palermo«.

Το 1909 κλήθηκε να γίνει μέλος της Γερμανικής Μαθηματικής Κοινότητας («Deutsche Mathematiker Vereinigung«). Την ίδια χρονιά προσκλήθηκε να δώσει διαλέξεις στην ετήσια συνεδρίαση της κοινότητας στο Σάλτζμπουργκ και ένα χρόνο μετά, στη Βιέννη (3, 4).

Παε΄όλα αυτά, εξακολουθούσε να μην μπορεί να λάβει μια θέση επί πληρωμής σε ένα πανεπιστήμιο της Γερμανίας (4).

Το 1915, οι μεγάλοι μαθηματικοί David Hilbert και Felix Klein, προσκάλεσαν την Noether να συμμετάσχει μαζί τους στο Μαθηματικό Ίδρυμα του Göttingen. Εκείνη την εποχή δούλευαν τα μαθηματικά της πρόσφατα αναγγελθείσας γενικής θεωρίας της σχετικότητας, και πίστευαν πως η πείρα της Noether θα τους ήταν χρήσιμη (3, 4).

Η Noether πήγε στο Göttingen, όπου και παρέμεινε έως την εκδίωξη της από τους Ναζί. Εκείνη την εποχή η συγκεκριμένη πόλη ήταν το κέντρο των μαθηματικών της Γερμανίας και ίσως όλης της Ευρώπης (1). Δούλεψε χωρίς αμοιβή και πραγματοποίησε σημαντική μαθηματική έρευνα που επιβεβαίωνε βασικά μέρη της γενικής θεωρίας της σχετικότητας (4).

Όλος ο επιστημονικός κόσμος θεωρούσε την Noether ως μια αναμφισβήτητα εξαιρετική μαθηματικό. Είχε ήδη δημοσιεύσει περίπου 6 μελέτες και το έργο της είχε γίνει πολύ δημοφιλές. Είχε όλα τα προσόντα για να γίνει καθηγήτρια πανεπιστημίου, είχε διδακτορικό, μελέτες και πολύ καλή φήμη. Κι όμως το γεγονός ότι ήταν γυναίκα επισκίαζε όλα τα προηγούμενα.

Ο Hilbert εξακολούθησε να δίνει σκληρές μάχες με την ακαδημαϊκή κοινότητα για να γίνει η Noether δεκτή στο Πανεπιστήμιο του Göttingen ως μέλος του επιστημονικού προσωπικού. Η προσπάθειά του όμως ήταν ανεπιτυχής. Ήρθε αντιμέτωπος με τις έντονες προκαταλήψεις που υπήρχαν έναντι των διανοούμενων γυναικών και έτσι οι προσπάθειές του ναυάγησαν. Ο Hilbert ωστόσο κατάφερε να δίνει η Noether διαλέξεις, αλλά μόνο κάτω από το όνομα του και χωρίς να πληρώνεται γι’ αυτές (1, 3, 4).

Το 1919 όπου οι κανονισμοί έγιναν λίγο πιο ελαστικοί απέκτησε το δικαίωμα να είναι «privatdozent», θα μπορούσε δηλαδή να διδάξει λαμβάνοντας τα δίδακτρα από τους σπουδαστές και όχι από το πανεπιστήμιο. Μετά από 3 χρόνια τελικά το πανεπιστήμιο της έδωσε μια θέση ως επίκουρη καθηγήτρια με έναν μικρό μισθό αλλά χωρίς μονιμότητα ή περαιτέρω οφέλη (1, 3, 4). Η θέση της όμως στο Πανεπιστήμιο του Göttingen δεν άλλαξε, και αυτό δεν οφειλόταν μόνο στο φύλο της αλλά και στην εβραϊκή της καταγωγή.

Η Noether ήταν πολύ δημοφιλής στους φοιτητές. Ήταν θερμή και ενθουσιώδης και στις διαλέξεις της ενθάρρυνε την συμμετοχή των σπουδαστών και την από κοινού διερεύνηση διαφόρων θεμάτων (3, 4).

Η δουλειά της της επέφερε αρκετή αναγνώριση ώστε να την προσκαλέσουν ως επισκέπτρια καθηγήτρια το 1928-1929 στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας και το 1930 στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης (3, 4).

Το 1932 τιμήθηκε με το βραβείο «Alfred Ackermann-Teubner» για την συμβολή της στη πρόοδο της μαθηματικής γνώσης (3).

hh

Έργο

Το 1918, η Noether απέδειξε δύο θεωρήματα που αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο λίθο για τη θεωρεία της γενικής σχετικότητας. Αυτά τα θεωρήματα επικύρωσαν ορισμένες σχέσεις που οι φυσικοί της εποχής είχαν ήδη αρχίσει να υποψιάζονται ότι υπάρχουν (3).

Ο διαπρεπής γερμανός μαθηματικός Hermann Weyl περιέγραψε την συμβολή της Noether στο Scripta Mathematica μετά από το θάνατό της ως εξής (3):

hh

«Για τις δύο σημαντικότερες πλευρές της θεωρίας της γενικής σχετικότητας έδωσε [η Noether] εκείνη την περίοδο τη γνήσια και καθολική μαθηματική διατύπωση.»

hh

Η δουλειά της Noether γύρω στο 1920 πάνω στη θεωρία των δακτυλίων ήταν θεμελιώδης για την αφηρημένη άλγεβρα.

Κατά τη διάρκεια των ετών που ακολούθησαν, ανέπτυξε μια πολύ αφηρημένη και γενικευμένη προσέγγιση για την ανάπτυξη αξιωμάτων στην άλγεβρα. Weyl αναφέρει (3):

hh

» [η Noether ] δημιούργησε πάνω από όλα έναν νέο […] τρόπο σκέψης στην άλγεβρα. »

hh

Η εκτεταμένη εργασία της πάνω στις λύσεις του Dedekind για τα πολυώνυμα έθεσε τα θεμέλια για τη σύγχρονη αφηρημένη άλγεβρα (3).

hh

Στην Αμερική

Αν και δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει μια έδρα στο Πανεπιστήμιο του Göttingen, ήταν μια από τους πολλούς Εβραίους καθηγητές που εκδιώχτηκαν από τους Ναζί το1933. Έτσι, η Noether και πολλοί άλλοι αξιόλογοι συνάδελφοί της, αναγκάσθηκαν να φύγουν από τη Γερμανία. Το μεγάλο Πανεπιστήμιο του Göttingen διασκορπίστηκε στους 4 ορίζοντες (1).

Η Noether πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου της προσφέρθηκε η θέση της πανεπιστημιακής καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο θηλέων Bryn Mawr College. Το πανεπιστήμιο βρισκόταν 10 μίλια δυτικά της Φιλαδέλφειας και το όνομα του σήμαινε μεγάλος λόφος (5). Η επιτροπή «Emergency Committee to Aid Displaced German Scholars» μαζί με το ίδρυμα Rockefeller της έδωσαν τον πρώτο της μισθό. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που η Noether λάμβανε τον πλήρη μισθό ενός καθηγητή και γινόταν αποδεκτή ως μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας (1, 3, 4).

Της διαλέξεις της τις έκανε στα αγγλικά αλλά όταν την απασχολούσε πολύ ένα θέμα ξεχνιόταν και μιλούσε στα γερμανικά. Κρατούσε στενές επαφές με το «Institute for Advanced Studies» στο Πρίνστον, που βρισκόταν εκεί κοντά, και περνούσε πολλές ώρες εκεί ως επισκέπτης, όπου βρισκόντουσαν εκεί εκείνη την εποχή οι Eintein και Weyl (1).

hh

Το ξαφνικό τέλος

Η δουλειά της, η ερευνά της και οι διαλέξεις της ήταν εξαιρετικά δημοφιλείς. Αλλά η επιτυχία της δεν ήταν να διαρκέσει πολύ. Το 1935, εμφάνισε επιπλοκές σε εγχείρηση αφαίρεσης όγκου της μήτρας στην οποία υπεβλήθη και απεβίωσε στις 14 Απριλίου (1, 4).

Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της, η Noether, ανάμεσα σε πολλά άλλα, έγραψε σαράντα πέντε δημοσιεύσεις τεχνικού περιεχομένου και ενέπνευσε αμέτρητα άλλα ερευνητικά αποτελέσματα μέσω της συνήθειάς της να υποβάλει προτάσεις θεμάτων για έρευνας στους σπουδαστές και τους συναδέλφους της (3).

Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, το Πανεπιστήμιο του Erlangen έκανε ενέργειες απόδοσης τιμών στο πρόσωπο της Emmy Noether. Σε συνέδριο που διοργάνωσε το 1958 τίμησε την μνήμη της πεντηκοστής επετείου δημοσίευσης του διδακτορικού της και το 1982 αναρτήθηκε αναμνηστική πλακέτα στο Τμήμα Μαθηματικών του πανεπιστημίου. Κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, γιορτάζοντας το 100ό έτος από τη γέννηση της Noether, δημιουργήθηκε το γυμνάσιο Emmy Noether στο Erlangen, ένα σχολείο που δίνει έμφαση στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, και τις σύγχρονες γλώσσες (3).
Οι τέφρες της θάφτηκαν δίπλα στην βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Bryn Mawr, στην Αμερική (4).

hh

Αναφορές

1 Perl, T. (1978). «Math equals: Biographies of women mathematicians and related activities». U.S.A: Dale Seymour Publications.

2 O’Connor, J., J., & Robertson, E., F. «Emmy Amalie Noether«. Mac Tutor biographies.

3 Answers.com «Biography: Emmy Noether«

4 About.Com: women’s history. «Emmy Noether«.

5 Wikipedia. «Bryn Mawr College«.

hh